Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία νόσος των πνευμόνων που οφείλεται κυρίως στο κάπνισμα. Τα βασικά συμπτώματα της νόσου είναι ο βήχας, η αποβολή πτυέλων και η δύσπνοια. Αποτελεί την 4η αιτία θανάτου και νοσηρότητας στις ΗΠΑ, ενώ προβλέπεται να ταξινομηθεί ως η 3η αιτία έως το 2020.
Χαρακτηρίζεται από μερικώς αναστρέψιμη, μειωμένη ροή αέρα στους αεραγωγούς. Η μείωση της ροής αέρα είναι προοδευτική και σχετίζεται με φλεγμονώδη αντίδραση των πνευμόνων σε τοξικά σωματίδια ή αέρια, που προέρχονται κυρίως από το κάπνισμα.
Περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες από την νόσο ΧΑΠ δεν το γνωρίζουν. Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται από το ιστορικό, τα συμπτώματα του ασθενή (ο βήχας, η αποβολή πτυέλων και η δύσπνοια) , άλλα και τη μέτρηση της πνευμονικής λειτουργίας με τη σπιρομέτρηση.
Στη χώρα μας διεξήχθη μια μεγάλη επιδημιολογική μελέτη από την ομάδα ΧΑΠ της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας που έδειξε:
· Εννέα ενήλικες καπνιστές στους 100 πάσχουν από τη νόσο (8,4%), δηλαδή περίπου 600.000 Έλληνες νοσούν.
· Το 56% αυτών δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν, ενώ οι μισοί πάσχοντες συνεχίζουν να καπνίζουν.
· Οι άνδρες πάσχουν 2,5 φορές περισσότερο από τις γυναίκες (11,6% έναντι 4,8%)
· Ο ανδρικός αγροτικός πληθυσμός καπνίζει 2 φορές περισσότερα τσιγάρα από ότι ο αστικός.
· Ο αγροτικός πληθυσμός πάσχει από ΧΑΠ περισσότερο από ότι ο αστικός (Αθήνα: 6%, αστικά κέντρα πλην Αθήνας: 10.1, αγροτικές περιοχές:15.1%).
Οι αναπνευστικές δοκιμασίες αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο για την διάγνωση καταστάσεων κατά τις οποίες οι ασθενείς έχουν ιστορικό, συμπτώματα ή παράγοντες κινδύνου αναπνευστικής νόσου (π.χ καπνισμά). Όπως δεν είναι δυνατό να τεθεί η διάγνωση της υπέρτασης χωρίς να μετρηθεί η αρτηριακή πίεση, δεν είναι δυνατόν να διαγνωστεί η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), το άσθμα και πολλά άλλα αναπνευστικά νοσήματα χωρίς τις αναπνευστικές δοκιμασίες. Παράλληλα η παρακολούθηση της φυσικής πορείας των αναπνευστικών νοσημάτων και η ανταπόκρισή τους στη θεραπεία απαιτούν την διενέργεια των παραπάνω δοκιμασιών.
Η σπιρομέτρηση αποτελεί την πιο χρήσιμη και ίσως την πιο εύκολη αναπνευστική δοκιμασία. Το σπιρόμετρο είναι ένα όργανο που καταγράφει τον όγκο του αέρα που εισπνέεται ή εκπνέεται σε σχέση με το χρόνο. Τα αποτελέσματα καταγράφονται ως όγκοι (L) ή ως ροές (L/min) (καμπύλη ροής–όγκου).
Οι εξεταζόμενοι θα πρέπει να είναι όσο πιο ήρεμοι γίνεται πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας, να μην φορούν πολύ σφιχτά ρούχα και να μην αφαιρούν τις τεχνητές οδοντοστοιχίες τους εάν εφαρμόζου καλά. Το κάπνισμα πρέπει να αποφεύγεται για τουλάχιστον μία ώρα πριν από τη δοκιμασία, η κατανάλωση αλκοολ για 4 ώρες, τα βαρειά γεύματα για 2 ώρες και η επίπονη άσκηση για τουλάχιστον 30 λεπτά. Εάν η σπιρομέτρηση εκτελείται για τη διάγνωση μιας αναπνευστικής νόσου είναι καλό να αποφεύγονται τα βρογχοδιασταλτικά, εάν όμως γίνεται για τη διαπίστωση της ανταπόκρισης ενός ασθενούς στη θεραπευτική αγωγή δεν κρίνεται απαραίτητη η διακοπή τους. Οι μετρήσεις θα πρέπει να εκτιμώνται σε σχέση με τις προβλεπόμενες φυσιολογικές τιμές ανάλογα με την ηλικία, το ύψος, το φύλο και τη φυλή.
Τα αποτελέσματα της δοκιμασίας εξαρτώνται σημαντικά από το βαθμό προσπάθειας του εξεταζόμενου και επειδή η πτωχή (εσκεμμένα ή μη) προσπάθεια μπορεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα που ομοιάζουν με εκείνα νόσων του αναπνευστικού, είναι βασικό να δίδονται οι σωστές οδηγίες, να αναγνωρίζονται και να απορρίπτονται οι λανθασμένες προσπάθειές. Θωρακικό ή κοιλιακό άλγος οποιασδήποτε αιτιολογίας, άλγος στο πρόσωπο ή στο στόμα που σχετίζεται με το επιστόμιο, άγχος, άνοια ή σύγχυση μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τα αποτελέσματα της δοκιμασίας.
Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στον τομέα της αντιμετώπισης της ΧΑΠ με φαρμακευτικά αλλά και μη φαρμακευτικά μέσα (αναπνευστική αποκατάσταση).
Τα κύρια σημεία της θεραπείας είναι:
1ο βήμα : Αποφυγή- διακοπή παραγόντων κινδύνου
• Διακοπή καπνίσματος: Η διακοπή του καπνίσματος επιβραδύνει την εξασθένηση της λειτουργίας των πνευμόνων
• Αποφυγή έκθεσης σε ερεθιστικές σκόνες, καπνούς και αέρια
• Εμβολιασμοί
– Αντι-γριπικός (κάθε φθινόπωρο)
– Αντι-πνευμονιοκοκκικός
2ο βήμα : Φαρμακευτική αγωγή ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου.
· Βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσης (ιπρατρόπιο ή β2-διεγέρτες) κατ’ επίκληση – κατά προτίμηση σε συνδυασμό
· Βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης ένα ή περισσότερα (τιοτρόπιο ή β2-διεγέρτες – τελευταία επιλογή η θεοφυλλίνη) συστηματικά, αν χρειάζεται
· Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, επί επανειλημμένων παροξύνσεων
3ο βήμα: Άλλες παρεμβάσεις
· Πρόγραμμα αποκατάστασης
· Χρόνια οξυγονοθεραπεία, σε χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια
· Χειρουργική θεραπεία, σε επιλεγμένους ασθενείς
Η διακοπή του καπνίσματος είναι η πρώτη και πιο ουσιαστική θεραπευτική παρέμβαση για ένα πλήθος νοσημάτων εκτός από του αναπνευστικού. Περίπου ένας στους τρεις θανάτους ανδρών μέσης ηλικίας οφείλεται στο κάπνισμα
24.000 Έλληνες κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας του καπνίσματος!!!
Το κάπνισμα θεωρείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ΝΟΣΟΣ κι έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Οι υποτροπές μετά τη διακοπή είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της νόσου ….. και οι καπνιστές δεν θα πρέπει να απογοητεύονται αλλά πρέπει να ζητούν βοήθεια από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας.
Έχει βρεθεί πως περίπου 70% των καπνιστών ισχυρίζονται πως θέλουν να διακόψουν το κάπνισμα και πως περισσότεροι από 40% προσπάθησαν να διακόψουν τον τελευταίο χρόνο και πως σκόπιμα σταμάτησαν να καπνίζουν για τουλάχιστον μία ημέρα.
Υπάρχουν τρόποι υποβοήθησης των καπνιστών για τη διακοπή του καπνίσματος. Οι γιατροί θα πρέπει να υιοθετήσουν την ίδια συμπεριφορά με άλλα χρόνια νοσήματα (διαβήτης, υπέρταση)
Ø Η θεραπευτική παρέμβαση στηρίζεται σε:
l Κινητοποίηση των ασθενών να διακόψουν το κάπνισμα
l Ενίσχυση της κινητοποίησης για την έναρξη διακοπής
l Διευκόλυνση των συμπτωμάτων στέρησης
l Πρόληψη υποτροπών
Η επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής υποβοήθησης εξαρτάται από τα παρακάτω:
Ø Προτίμηση καπνιστού
Ø Εμπειρία καπνιστού
Ø Ανάγκες καπνιστού
Ø Ιστορικό καπνιστού
Ø Καταλληλότητα καπνιστού
Ø Πιθανές αλληλεπιδράσεις φαρμάκων που λαμβάνει ο καπνιστής
Ø Πιθανές παρενέργειες
Τα βασικά φάρμακα υποκατάστασης είναι:
Στη Ελλάδα διατίθενται ως Αυτοκόλλητα, Τσίχλες, Εισπνεόμενα (Inhaler)
Πρόσφατα το ηλεκτρονικό τσιγάρο (electronic cigarette ή e-cigarette) εισήχθη στην ελληνική αγορά και διαφημίζεται ως ‘μία αποτελεσματική συσκευή για τη διακοπή του καπνίσματος’. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι ένα καυτό θέμα που έχει δημιουργήσει παγκόσμια συζήτηση/αμφισβήτηση με κάποιες αρχές να θέλουν να το απαγορεύσουν ή τουλάχιστον να το ελέγξουν. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο (e-Cigarette) είναι μια ηλεκτρονική συσκευή διανομής νικοτίνης (electronic nicotine delivery device, ENDD) που λειτουργεί με μπαταρία και μοιάζει με ένα συμβατικό τσιγάρο. Μετατρέπει ένα υγρό που περιέχει νικοτίνη σε ατμό (vapour) που μπορεί να εισπνευσθεί. Δημιουργήθηκε με σκοπό να μιμηθεί το συμβατικό τσιγάρο χωρίς τις επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματός τσιγάρων. Συχνά διαφημίσεις τονίζουν την απουσία συμπτωμάτων στέρησης με τη χρήση του, κάνοντάς το ελκυστικό σε καπνιστές που σχεδιάζουν να διακόψουν το κάπνισμα.
Ο βασικός σχεδιασμός του ηλεκτρονικoύ τσιγάρου είναι γενικά παρόμοιος σε όλες τις εταιρίες. Αποτελείται από ένα πλαστικό σωλήνα, ένα ηλεκτρονικό στοιχείο θέρμανσης, ένα φυσίγγιο που περιέχει νικοτίνη, προπυλενική γλυκόλη (propyleneglycol) και νερό, μία επαναφορτιζόμενη μπαταρία λιθίου και ένα θάλαμό ατμοποίησης με μία μεμβράνη για την αποβολή των διαφόρων άχρηστων συστατικών. Κάποια ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν ένα φώς στην άκρη τους που ανάβει όταν ο χρήστης εισπνέει, ώστε να μοιάζει με την καύτρα του πραγματικού τσιγάρου που καίγεται. Το διάλυμα του φυσιγγίου θερμαίνεται, όταν ενεργοποιείται το ηλεκτρονικό στοιχείο θέρμανσης, και δημιουργεί καπνό που εισπνέεται από το χρήστη. Με τον τρόπο αυτό, η νικοτίνη από τους πνεύμονες φτάνει πολύ γρήγορα στον εγκέφαλό.
Η περιεκτικότητα της νικοτίνης του φυσιγγίου ποικίλλει μεταξύ των κατασκευαστών, αλλά και στην ίδια εταιρία και συχνά στο διάλυμα αυτό προστίθενται χημικά πρόσθετά και αρώματα (ποικιλίες μάρκας τσιγάρων, σοκολάτα, καφές, μέντα, φρούτα). Η περιεκτικότητα νικοτίνης μπορεί να ποικίλλει από καθόλου έως 16-18 mg ανά φυσίγγιο. Η προπυλενική γλυκόλη (propyleneglycol) είναι το χημικό πρόσθετο που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία του τεχνητού καπνού, ώστε το ηλεκτρονικό να μοιάζει με πραγματικό τσιγάρο στην εμφάνιση.
Οι πληροφορίες για την ασφάλεια του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι περιορισμένες. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο ίσως να είναι λιγότερο βλαβερό από το κάπνισμα του τσιγάρου, είναι όμως πιο επικίνδυνο από την εισπνεόμενη νικοτίνη(nicotineinhalers). Παρόλα αυτά τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν κατασκευάζονται σύμφωνα με τις υψηλές προδιαγραφές που υπόκεινται τα υποκατάστατα νικοτίνης από τις φαρμακευτικές εταιρίες και ο εισπνεόμενος καπνός πιθανώς να περιέχει ουσίες ενδεχομένως επικίνδυνες. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών (United States Food and Drug Administration, FDA) εξέφρασε την ανησυχία πως εκτός από την διανομή νικοτίνης, ο καπνός ίσως να μεταφέρει και άλλα πιθανώς επιβλαβή συστατικά.
Αναλύσεις του FDAέδειξαν πως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να περιέχουν καρκινογόνες ουσίες και τοξικά χημικά, όπως η διεθυλενική γλυκόλη (diethyleneglycol), που είναι συστατικό που χρησιμοποιείται σε αντιψυκτικά. Ακόμη διαπιστώθηκε πως φυσίγγια με την ένδειξη ‘καθόλου νικοτίνη’ περιείχαν χαμηλά επίπεδα νικοτίνης και η προέλευση της νικοτίνης των φυσιγγιών ήταν αμφίβολη και δεν χρησιμοποιούνταν πάντοτε φαρμακευτικού τύπου νικοτίνη.
Toκάπνισμα είναι κάτι πολύ περισσότερο από το αποτέλεσμα της εξάρτησης της νικοτίνης. Είναι μία συνήθεια που περιλαμβάνει ένα τελετουργικό που κάθε καπνιστής σχετίζει με την καθημερινότητά του. Η διακοπή του καπνίσματος με ένα προϊόν που μοιάζει με το συμβατικό τσιγάρο ίσως να αντικαταστήσει μερικά κάποιες από τις συνήθειες που σχετίζονται με το κάπνισμά, δεν αλλάζει όμως τον τρόπο ζωής και σκέψης των καπνιστών μακριά από το τσιγάρο.
Οι καπνιστές που έχουν αποφασίσει να διακόψουν το κάπνισμα δεν θα πρέπει ανταλλάξουν ένα καρκινογόνο προϊόν με ένα άλλο, αλλά να χρησιμοποιήσουν τις μεθόδους διακοπής καπνίσματος που έχουν αποδειχθεί πως είναι ασφαλής και αποτελεσματικές
Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή των αεραγωγών. Συμμετέχουν πολλά κύτταρα και μεσολαβητικές ουσίες.
Η χρόνια φλεγμονή οδηγεί σε υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων δηλαδή σε αυξημένη απάντηση των αεραγωγών σε διάφορα ερεθίσματα του περιβάλλοντος όπως :
Το άσθμα μπορεί να διαγνωστεί με βάση :
Τα κύρια συμπτώματα του άσθματος είναι:
Τέσσερα στοιχεία απαιτούνται για την επίτευξη και τη διατήρηση του ελέγχου του άσθματος
Πολλοί ασθενείς αντιδρούν σε διάφορους παράγοντες που βρίσκονται στο περιβάλλον και η αποφυγή τους είναι σχεδόν αδύνατη.
Τα φάρμακα για τον έλεγχο του άσθματος παίζουν σπουδαίο ρόλο, αφού οι ασθενείς είναι συχνά λιγότερο ευαίσθητοι σε αυτούς τους παράγοντες όταν το άσθμα τους είναι υπό έλεγχο. Τα κύρια φάρμακα ελέγχου του άσθματος είναι τα εισπνέομενα κορτικοστεροειδή, αλλά υπάρχουν κι άλλα φάρμακα για την ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Ασθενείς με μέτριο έως σοβαρό άσθμα θα πρέπει να εμβολιάζονται για τη γρίπη κάθε χρόνο, ή τουλάχιστον όταν συστήνεται εμβολιασμός στο γενικό πληθυσμό
Η φυσική δραστηριότητα είναι κοινό αίτιο πρόκλησης συμπτωμάτων. Ακόμα και αθλητές ολυμπιακών έπασχαν από άσθμα. Τα συμπτώματα μπορούν να αποφευχθούν λαμβάνοντας έναν ταχείας δράσης εισπνεόμενο β2 αγωνιστή πριν από την άσκηση.
Το Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών (ΣΑΥ) αποτελεί τη πιο συχνή από διαταραχές αναπνοής στον ύπνο με συχνότητα 3-7% στους άντρες και 2-5% στις γυναίκες του γενικού πληθυσμού.Τόσο οι ασθενείς , όσο και οι σύντροφοί τους, υποφέρουν από την κατάσταση τη νύχτα , αλλά και την ημέρα.
Το Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες διακοπές της ροής του αέρα που οφείλονται σε μερική ή πλήρη απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών και συμπτώματα κατά την ημέρα, όπως ημερήσια υπνηλία, ανάγκη για ύπνο κατά την διάρκεια της ημέρας, μη αναζωογονητικό ύπνο, ημερήσια κόπωση
Επεισόδια απνοιών και υποπνοιών μπορούν να συμβούν κατά την έναρξη του ύπνου ή κατά τη REM φάση του ύπνου σε φυσιολογικά άτομα. Τα επεισόδια όμως αυτά δεν είναι επαναλαμβανόμενα και η διακοπή της ροής του αέρα διαρκεί χρόνο λιγότερο από 10 sec.
Οι ασθενείς αναφέρουν συμπτώματα κατά την ημέρα , ενώ οι σύντροφοί τους κατά τη νύχτα. Πολλοί από τους ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο.
Το συχνότερο σύμπτωμα κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι το ροχαλητό. Είναι βαρύ, θορυβώδες και βαθμιαία ο ήχος του αυξάνεται μέχρι να διακοπεί απότομα όταν συμβεί απόφραξη-άπνοια. Άπνοιες αναφέρονται από το 75% των συντρόφων, συνήθως ως ξαφνική διακοπή του ροχαλητού που ακολουθείται από ένα δυνατό ροχαλητό που μπορεί να συνοδεύεται από κινήσεις του σώματος ή των ποδιών. Μερικοί ασθενείς μπορεί να αναφέρουν αίσθημα πνιγμονής ή αϋπνίες λόγω των συχνών αφυπνίσεων. Ο σύντροφος μπορεί να προκαλέσει αφυπνίσεις εξαιτίας του φόβου από τις άπνοιες. Άλλα νυχτερινά συμπτώματα αποτελούν η εφίδρωση, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, οι εφιάλτες, η νυχτουρία και η νυχτερινή στηθάγχη.
Κατά τη διάρκεια της ημέρας το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα που οδηγεί τους ασθενείς να αναζητήσουν βοήθεια αποτελεί η υπνηλία. Οι ασθενείς παραπονούνται για μη αναζωογονητικό ύπνο, αίσθημα κόπωσης, πρωινή κεφαλαλγία ,γνωσιακές διαταραχές (απώλεια μνήμης, σύγχυση, δυσκολίες κρίσης) και μεταβολές του χαρακτήρα (κατάθλιψη , ευερεθιστότητα). Οι παραπάνω διαταραχές οφείλονται στον κατακερματισμό του ύπνου εξαιτίας των αφυπνίσεων που προκαλούν τον τερματισμό των απνοιών ή υποπνοιών. Η μείωση της libido και η ανικανότητα αποτελούν ημερήσια συμπτώματα του ΣΑΥ και οφείλονται στην ημερήσια υπνηλία, αλλά και τη μειωμένη έκκριση τεστοστερόνης.
Η υπνηλία είναι ένα σύμπτωμα που μπορεί να μη γίνει αρχικά αντιληπτό από τους ασθενείς, αφού εμφανίζεται στο διάβασμα ή στην τηλεόραση, αλλά μπορεί όσο εξελίσσεται το σύνδρομο να γίνει επικίνδυνη αφού επεκτείνεται και σε άλλες δραστηριότητες, όπως η οδήγηση ή η εργασία με αποτέλεσμα πρόκληση ατυχημάτων. Οι ασθενείς με ΣΑΥ που δεν λαμβάνουν θεραπεία προκαλούν συχνότερα τροχαία ατυχήματα ακόμη κι από εκείνους που οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ.
Πατάκα Δ. Αθανασία
Ιατρός Πνευμονολόγος
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρ. Σχολής Α.Π.Θ.
Αγίας Θεοδώρας 5 - Θεσσαλονίκη
Τηλ.: 2310 22 11 89
Κιν.: 6947 813 288
Email:
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
